عملیات حرارتی تنش‌زدایی: چرا و چگونه؟
عملیات حرارتی تنش‌زدایی فرآیندی است که به کاهش تنش‌های پسماند در قطعات فلزی پس از فرآیندهایی همچون جوشکاری، ماشین‌کاری یا تغییر شکل پلاستیک کمک می‌کند. تنش‌های پسماند می‌توانند به ترک‌خوردگی، تغییر شکل یا کاهش مقاومت مکانیکی منجر شوند. در این فرآیند، قطعات به دمایی زیر نقطه‌ی تغییر ساختاری(مانند دمای آستنیتی) گرم می‌شوند و پس از زمان نگهداشت مناسب به‌آرامی خنک می‌شوند تا ساختار آن‌ها تثبیت و تنش‌ها کاهش یابند.
استانداردهای مهم
استانداردهای ASME B31.1 و ASME B31.3 به عنوان دو مرجع کلیدی در صنعت، دستورالعمل‌هایی دقیق برای عملیات تنش‌زدایی ارائه می‌دهند. این استانداردها مشخص می‌کنند که در چه شرایطی و با چه دماها و زمان‌های نگهداشت، عملیات باید انجام شود تا اطمینان حاصل شود که قطعات تحت فشار و دماهای بالا از مقاومت و پایداری مناسب برخوردار خواهند بود.
مزایا و نمونه‌های کاربردی
تنش‌زدایی می‌تواند طول عمر قطعات را افزایش دهد و از ترک و شکستگی در حین کار جلوگیری کند. برای مثال، در صنعت نفت و گاز، استفاده از این فرآیند روی لوله‌ها و قطعات فشار بالا از خرابی‌های خطرناک جلوگیری کرده و هزینه‌های ناشی از خرابی و تعمیرات را به میزان قابل‌توجهی کاهش می‌دهد. به عنوان مثال، یک پالایشگاه نفتی با اعمال تنش‌زدایی بر روی اتصالات پیچیده توانست از نشت گاز و هزینه‌های هنگفت جلوگیری کند.
نتیجه‌گیری
عملیات حرارتی تنش‌زدایی یکی از مهم‌ترین فرآیندهای بهبود خواص فلزات در صنایع مختلف است. اجرای صحیح و بر اساس استانداردهای معتبر، منجر به افزایش پایداری و کاهش خطرات احتمالی می‌شود.
منابع
- ASM International Handbook
- Paulo Thermal Processing
- TWI Global Information on Postweld Stress Relief
